OBAKEYASHIKI – Nawiedzony dom po japońsku. Tradycja opowieści o domach, w których straszy, jest równie bogata jak na Zachodzie. I tak na przykład zamek Himeji w prefekturze Hyōgo (na zdjęciu) słynie jako miejsce nawiedzenia przez ducha Okiku, bohaterki popularnej kaidan „Bancho Sarayashiki”, która wedle legendy co noc wydostaje się ze studni i odlicza do dziewięciu. Inne słynne, przeklęte miejsca to: las Aokigahara u podnóży góry Fuji, gdzie dochodzi do zbiorowych samobójstw, rezydencja Akasaka, w Tokio, opuszczony, polowy szpital w Kanagawie i wiele, wiele innych. Nic dziwnego, że powstało mnóstwo książek i filmów o nawiedzonych domach, zamkach i rezydencjach. Wśród klasycznych japońskich horrorów warto wspomnieć o „Ghost of Saga Mansion” (“Kaidan saga yashiki”, reż. Ryohei Arai, 1953) czy „The Haunted Castle” („Hiroku Kaibyoden”, reż. Tokuza Tanaka, 1969). Ze współczesnych produkcji dwie wyróżniają się zdecydowanie: to „Dark Water” Hideo Nakaty oraz seria „Ju-on”. U Shimizu, zadbany, dobrze się prezentujący dom jednorodzinny miast stać się ostoją rodzinnego ciepła i bezpieczeństwa staje się źródłem zła. W serii Ju-on/The Grudge jest wiele miejsc nawiedzonych przez duchy członków rodziny Saekich. M.in. aptaratament Shunsuke Kobyashiego i jego żony Manami („Ju-on The Curse”), szkoła, do której uczęszczał Toshio („Ju-on The Curse”),dom rodziców Kyoko Suzuki („Ju-on The Curse
Zob.: Nawiedzony dom
ODGŁOS/Y – Ścieżka dźwiękowa serii „Ju-on”, zwłaszcza japońskiej, jest niezwykle interesująca. Minimalistyczna, oszczędna składająca się z większości naturalnych odgłosów sprawia, że z pozoru banalne i zwyczajne odgłosy skrzypiących drzwi, kroków, dzwonku telefonu zyskują dodatkowego, niepokojącego znaczenia. Najbardziej jednak charakterystycznym odgłosem, będącym niemal wizytówką serii „Ju-on” są dźwięki, które wydaje z siebie zbliżająca się Kayako. W „The Grudge” wyjaśnione zostaje pochodzenie tego odgłosu – jest to charkot wydawany przez zmiażdżone gardło umierającej w agonii Kayako. W rzeczywistości odgłos upiora jest technicznie spreparowanym odgłosem wydawanym przez reżysera Takashi Shimizu.
Charkotu Kayako można posłuchać tutaj:
OIWA-SAN – Legendarna protoplastka Kayako. Oiwa jest bohaterkę jednej z najsłynniejszych kaidan, pt „Tōkaidō Yotsuya Kaidan”, oraz sztuki kabuki, Nanboku Tsuruya IV pod tym samym tytułem (premiera w 1825 r.).. O popularności Oiwy zadecydowało ogromne powodzenie sztuki oraz ponad trzydzieści wersji filmowych, w tym najsłynniejsza „The Ghost of Yotsuya Kaidan”(1959) Nobuo Nakagawy. Długie, czarne włosy, długa białe niezwiązane kimono katabira, oszpecona twarz, zdolność opętywania i przybierania ludzkich postaci, a także skłonność do nagłego, niespodziewanego pojawiania się to klasyczne cechy wyglądu i zachowania filmowej bohaterki filmu Nakagawy.
Bohaterkę „Tōkaidō Yotsuya Kaidan” z demoniczną bohaterką serii „Ju-on” łączy wiele podobieństw. Obie kobiety zostały zamordowane przez mężów (Oiwa została otruta), w obu przypadkach motywem była urojona lub nie - niewierność małżonki, obie zostały oszpecone (w przypadku Oiwy na skutek działania trucizny straciła włosy i wypłynęło jej oko) i w końcu obie po śmierci stały się onryō i jako mściwe duchy zemściły się za wyrządzone im krzywdy.
ONRYŌ – Podkategoria duchów w japońskim folklorze. Japońskie istoty nadprzyrodzone noszą zbiorczą nazwę obakemono (obake) (od japońskiego czasownika bakeru, czyli "zmieniać się" oraz prefiksa "o", oznaczającego "coś przerażającego" ). Termin ten obejmuje dwie zasadnicze kategorie: yōkai (youkai) (obake w węższym znaczeniu), czyli gobliny, ghoule, potwory, kami (bóstwa), a nawet duchy przedmiotów codziennego użytku (tsukumogami). Drugą natomiast stanowią yurei („yu” znaczy „ulotny”, „rei” - „dusza”), czyli duchy zmarłych powracające do ziemskiego świata. Onryō jest podkategorią yurei. Charakterystyczne cechy wyglądu onryō: długie, czarne rozpuszczone włosy (symbol kobiecej seksualności), długie białe, niezwiązane kimono katabira (lub kyokatabira – kimono zdobione ochronnymi buddyjskimi sutrami) – kolor biały symbolizował czystość. Onryō, jak niemal wszystkie yurei, nie mają stóp (symbol zawieszenia między wymiarami) a ich ręce opadają bezwładnie wzdłuż ciała (zgodnie z ułożeniem w trumnie). Charakterystyczną cechą onryō jest także oszpecona twarz – symbol nieczystości. W niemal 99 % populację mściwych duchów stanowią kobiety, gdyż według religii shinto oraz buddyzmu, kobiety są bardziej poddatne na skalanie, a także z powodu swej seksualności są mocniej związane z doczesnym życiem.
Onryō stawały się osoby zmarłe na skutek wyrządzonej im krzywdy: w wyniku morderstwa lub samobójstwa. Ważny był moment śmierci: jeśli w trakcie jego doświadczyły gniewu, żalu, nienawiści i innych silnych negatywnych emocji zmarł nie mógł kontynuować wędrówki dusz. Emocjonalny związek z doczesnością zmuszał duchy do powrotu oraz – w przypadku tej podkategorii istot – do pomszczenia krzywdy. Onryō zazwyczaj nawiedzają miejsca swej gwałtownej śmierci lub miejsce, gdzie znajduje się ich martwe ciało. Nierzadko jednak przywiązują się do osób, które albo przyczyniły się do ich śmierci. Ulubioną porą pojawiania się jest noc, między godziną 2 a 3 w nocy, kiedy to granica oddzielająca świat żywych od zmarłych jest najmniej szczelna.
Japoński folklor pełen jest mściwych duchów: Sugiwara Michizane (jeden z nielicznych przykładów męskiego onryō ), Lady Rokujō, Oiwa, Okiku. Postacie onryō zainspirowały także twórców J-horroru: Sadako (”The Ring-Krąg”), Marie Mizunuma („Nieodebrane połączenie”), Mitsuko („Dark Water”) itp. oraz oczywiście Kayako Saeki – jeden z najsłynniejszych onryō w dziejach kina.
Seria artykułów o japońskich duchach, w tym obszerny materiał o onryō:
http://strachmaskosneoczy.blogspot.com/p/japonskie-duchy_31.html
http://strachmaskosneoczy.blogspot.com/p/japonskie-duchy_31.html
OPĘTANIE – „Czarne charaktery” serii – rodzina duchów, Saekich nie tylko prześladuje bohaterów, lecz także chętnie opętuje swoje ofiary.
Pierwszą opętaną osobą przez Kayako jest Noriko Murakami (na zdjęciu), matka Kanny i Tsuyoshiego z „Ju-on The Curse”. Widzimy ją stojącą w oknie domu Saekich i martwymi oczami spogląda przed siebie. W „Ju-on The Curse 2” motyw opętania jest jeszcze bardzie rozbudowany. Charakterystyczne, że ofiarą opętania staje się egzorcystka, czyli itako, Kyoko Suzuki. Egzorcyści ( a właściwie osoby zdolne odprawić rytuał złagodzenie gniewu duchów) stanowią szczególnie niebezpiecznego przeciwnika dla istot nadprzyrodzonych, toteż ich działania spotykają się z gwałtowną reakcją duchów. Jedną z najmocniejszych scen z opętaniem w roli głównej jest scena z Yoshimi Kitadą, kolejną lokatorką w domu w Nerimie, która morduje swego męża. Banalna scena przyrządzania posiłku dla małżonka kończy się zaskakująco i szokująco. Jej znacznie gorszą wersję możemy oglądać w prologu amerykańskiej „The Grugde 2” (2006). Warto dodać, że w „Ju-on The Curse 2” opętanie dokonuje się nie tylko przez bezpośrednie działanie duchów, ale nawet przez przedmioty, które niegdyś należały do tragicznie zmarłej rodziny (np. dziennik Kayako oraz rysunki Toshio, które trafiają do rąk Yoshimi czy zdjęcie, które znajduje się w posiadaniu detektywa Kamio).
W „Klątwie Ju-on” swą moc opętania ludzi, zwłaszcza mężczyzn, objawia Takeo Saeki, który bierze w posiadanie dusze Katsuyi Tokunagi (głowa kolejnej rodziny zamieszkującej nawiedzony dom). Wątek ten powtórzony został także w amerykańskiej „The Grudge” i uzupełniony o wymyśloną specjalnie na potrzeby tego filmu sceną z prologu, gdy Peter Kirk (Bill Pulman) bez powodu rzuca się z balkonu.
Opętana osoba pojawia się także w „Klątwie Ju-on 2” . Jest nią charakteryzatorka Megumi Ôbayashi, która jako zmarła dostaje się we władanie Kayako i w jednej ze scen zamierza zaatakować Kyoko Harase.
Motyw opętania w pełnej okazałości powraca w „Ju-on White Ghost”. We władanie złych duchów (choć nie jest to takie oczywiste) dostaje się Atsushi Isobe, który w tym stanie morduje z zimną krwią całą czteroosobową rodzinę. Druga opętaną osobą jest babcia rodziny Isobe, w której nagle budzi się wybujała seksualność. Kobieta chce być dotykana przez wnuczka, maluje usta czerwoną szminką, zakłada czarnowłosą perukę. Czy to tylko starcze zdziecinnienie czy staruszka została opętana przez ducha Kayako? Poza tym opętani zostają wszyscy ci, którzy wysłuchali nawiedzonej kasety magnetofonowej, na której nagrane zostały ostatnie słowa wypowiadane przez Atsuhiego w chwili jego samobójczej śmierci.
We władanie złej siły dostaje się także Fukie, dziewczynka z „Ju-on Black Ghost” oraz Max, tym razem za sprawą ducha Takeo, w „The Grudge 3” .
PARODIA – Najsłynniejsze sceny “The Grudge” doczekały się sparodiowania w filmie „Scary Movie 4” (reż. David Zucker, 2006)
Parodia prologu
Parodia sceny z woluntariuszką
Parodia sceny z potkania z Toshio
Parodia sceny pod prysznicem
Parodia sceny ze schodami
PIERWSZE UJĘCIE – Pierwsze ujęcie rozpoczynające serię pochodzi z „Ju-on the Curse” i przedstawia starszą kobietę, schodzącą ze schodów nadziemnego przejścia kolejowego. Ujęcie tychże samych schodów powtarza się w finale „Klątwy Ju-on
PŁÓD – W serii „Ju-on” pojawia się on kilkakrotnie. W „Ju-on The Curse” występuje w najbardziej makabrycznym kontekście. Po zabójstwie Kayako (i Toshio) pogrążony w morderczym amoku Takeo Saeki dzwoni z budki telefonicznej i informuje nauczyciela Kobyashiego, że złożył wizytę jego żonie i że odebrał mu to, co on zabrał jemu –dziecko (Takeo uroił sobie, że Toshio nie jest jego synem, ale nauczyciela). W zakrwawionym worku foliowym – jak wynikało ze słów Takeo i reakcji na nie Kobyashiego - znajdował się płód wyrwany z ciała żony Kobyashiego, Manami Midorikawy. Znajdujący się w morderczym amoku Takeo nie tylko wydobył przemocą nienarodzone dziecko, lecz idąc i zataczając się po ulicy poźny wieczorem z całej siły okładał workiem o ogrodzenia i nawierzchnie ulicy. Płód -najbardziej demoniczny jest obecny natomiast w „Ju-on Black Ghost”, aczkolwiek dokładniej mówiąc jest on pozostałością po nim w postaci cysty tkwiącej w brzuchu bohaterki, Fukie. Fiukie miała siostrę bliżniaczekę, a cysta – jak wyjaśnia w filmie lekarz – jest pozostałością po niej. Torbiel mogła powstać na skutek wchłonięcia przez silniejszy embrion Fukie jej siostry-bliźniaczki, co bynajmniej nie oznacza, ze wchłonięta została jej dusza. Dusza nienarodzonej siostry pragnie przejąć ciało siostry i w nim się odrodzić.
Zob.: Takeo Saeki, dziecko
POSTERY – Poniżej lista posterów do filmów serii:
Ju-on The Curse
Ju-on The Curse 2
Klątwa Ju-on
Klątwa Ju-on 2
Ju-on White Ghost
Ju-on Black Ghost
The Grudge
The Grudge 2
The Grudge 3
PRAWO KARMY (KARMAN) – Jedno z podstawowych pojęć w buddyzmie. Słowa „karma” onacza „działanie”, „czyn”. Najogólniej mówiąc prawo karmy oznacza, że każda przyczyna rodzi określony skutek: dobra przyczyna - dobry skutek (owoc, pali. sanskryt: vipaka, chiński: guǒ), a zła przyczyna - zły skutek (owoc). Prawo karmy działa niezależnie i obiektywnie, a jego skutki mogą być odczuwane także po śmierci i w następnych pokoleniach.
W serii „Ju-on” prawo karmy wyraża się poprzez motyw zemsty zza grobu i odpłaty zza krzywdę.. Przyczyna (krzywda) zrodziła skutek (konieczność zapłaty) i ten, który wywołał przyczynę nie może uchylić się od jej skutków. A ponieważ śmierć lub doprowadzenie do śmierci jest „zła” przyczyną jedynym skutkiem może być „zły owoc”, czyli śmierć krzywdziciela. Tak jest właśnie w serii „Ju-on” zła przyczyna (zbrodnia) zrodziła zły owoc (zemstę zza grobu i śmierć).
Artykuł szczegółowo wyjaśniający pojęcie karmy: http://pl.wikipedia.org/wiki/Karma_w_buddyzmie
PRZEKLĘTE PRZEDMIOTY – W Japonii przedmioty obłożone klątwa zmarłego określa się mianem furisode. Furisode to rodzaj kimona z długimi rękawami. Stało się ono bohaterem jednego z opowiadań zamieszczonych w zbiorze opowieści niesamowitych, „In Ghostly” Lafcadio Hearna (oryginał pochodzi z 1899 r.). W rzeczonej noweli zmarła kobieta, która zakochała się w pewnym samuraju, rzuciła klątwę na swe słynne w okolicy kimono. Odtąd każdy, kto je założył zapadał na chorobę i umierał.
W serii „Ju-on” natkniemy się na kilka nawiedzonych przedmiotów. Oto ich pełna lista:
- zdjęcia (prawie wszystkie filmy z serii wyreżyserowane przez Shimizu z wyjątkiem „The Grudge 2” )
- dziennik Kayako („Ju-on The Curse”, „Ju-on The Curse 2” , „Klątwa Ju-on”, „The Grudge”, “The Grudge 2” )
- rysunki Toshio („Ju-on the Curse”, „Ju-on The curse 2” , „Klątwa Ju-on”, “The Grudge”)
- telewizory, monitory (Zob.: urządzenia elektroniczne)
- lustro (Zob.: lustro)
- kaseta magnetofonowa („Ju-on White Ghost”)
Zdjęcia: Chodzi zwłaszcza o dwie fotografie: 1) przedstawiającą rodzinę Saekich (prawie wszystkie filmy z serii wyreżyserowane przez Shimizu z wyjątkiem „The Grudge 2” ) oraz 2) zdjęcie przedstawiające Yoshimi (epizod „Kami”, „Ju-on The Curse 2” )
Na pierwszej z wymienionych fotografii rodzina Saskich jest w komplecie: Takeo, obejmuje Kayako i stojącego przed nim Toshio, trzymającego w ramionach kota Mara. Na zdjęciu twarz Kayako jest wycięta (przez oszalałego Takeo), co nadaje jej złowieszczego charakteru. Fotografia z wyciętą twarzą Kayako wyraża nienawiść Takeo do małżonki i jest znakiem zamierzonej /popełnione zbordni na kobiecie. W serii „Ju-on” zdjęcie pojawia się w różnych nieoczekiwanych sytuacjach i miejscach, zazwyczaj zwiastując obecność duchów rodziny Saeki.
Scena z filmu:
Druga ze znaczących fotografii przedstawia yoshimi Kitade, kolejną lokatorkę z nawiedzonego domu stojącą w oknie.
Scena z filmu:
http://www.youtube.com/watch?v=F8JVLuIuEhk&NR=1 (cały fragment)
Dziennik Kayako: Przedmiot ten posiada niezwykle istotne znaczenie dramaturgiczne. Staje się bowiem dowodem obsesyjnej miłości Kayako do nauczyciela Kobyashiego (warto zwrócić uwagę na zdjęcie z czasów młodości, na którym twarz Kobayashiego jest zdarta). Odkrycie dziennika staje się bezpośrednią przyczyną zbrodni popełnionej na Kayako. O metaforycznym znaczeniu dziennika Zob. Rodzina.
Dziennik jako przedmiot stanowiący najbardziej osobistą rzecz Kayako jest również zarażony klątwą umierającej właścicielki, dlatego posiada moc opętywania osób, które wejdą w jego posiadanie. Wyrazistym przykładem tej właściwości jest scena z epizodu „Tatsuya”, z „Ju-on The Curse 2” .
W „The Grudge 2” pojawia się interesujący motyw z dziurą w kartce i narysowanym w niej okiem. W jednej ze scen rysunkowe oko zamienia się w prawdziwe oko, co stanowi sygnał, że właścicielka dziennika, mimo iż nie żyje, nadal ma nad nim pieczę i uważnie obserwuje kolejne osoby, w których posiadaniu dziennik się znalazł.
Rysunki Toshio: Przedstawiające w prosty, dziecięcy sposób narysowane głowy kotów mają podobne znaczenie „nadprzyrodzone”. Są osobistym przedmiotem Toshio, wskazującym na jego szczególnie bliski związek z ulubionym zwierzęciem. Przedmiot ten również ma moc opętywania osób, które miały z nimi styczność. (zobacz scenę z Yoshimi powyżej ).
Kaseta magnetofonowa: Pojawia się w „Ju-on White Ghost” jako wyraźna aluzja do kasety wideo z „The Ring-Krąg”. Na kasetę magnetofonową nagrane zostały ostatnie słowa wypowiadane przez umierającego Atsushiego Isobe, mordercy całej swej rodziny oraz samobójcy. Atsushi mówi: „Nadchodzę, wkrótce nadejdę”. Nagrywając ostatnie chwile swego życia, które według Japończyków mają moc nadprzyrodzone nic dziwnego, że kaseta nabywa niezwykłych właściwości. Potrafi się sama odtwarzać, nawet gdy nie jest umieszczona w magnetofonie, wyrzucona – powraca, ale przede wszystkim doprowadza osoby, które wejdą w jej posiadanie do samobójczej śmierci. Wprawdzie nie widzimy jej niszczycielskiej mocy, ale dowiadujemy się o niej z rozmowy dwóch detektywów Hideki Yasukawy i Keisuke Kawabaty.
